Thành công khi thử nghiệm
Cũng như nhiều địa phương khác trong tỉnh, diện tích đất sản xuất nông nghiệp ở Bát Xát chủ yếu cấy 1 vụ lúa do thiếu nước, chỉ một diện tích nhỏ được bà con trồng rau vụ 2, còn lại bỏ hoang. Chính vì thế, những năm qua, ngành nông nghiệp huyện Bát Xát luôn nỗ lực tìm tòi, đưa những cây trồng có năng suất, giá trị kinh tế cao, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu để người dân canh tác, với mong muốn tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân.
Từ những đặc tính sinh trưởng và phát triển của cây tỏi, huyện Bát Xát nhận thấy với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của các xã như Sàng Ma Sáo, Nậm Pung, Quang Kim, Trịnh Tường… rất phù hợp để trồng. Cuối năm 2017, ngành nông nghiệp huyện đã hỗ trợ người dân phân bón, cây giống để trồng thử nghiệm 8 ha tỏi.
Bà Hoàng Thị Vinh (thôn Cóc Ngó, xã Mường Hum) cho biết: Được biết, trồng và chăm sóc cây tỏi không mất nhiều thời gian nên gia đình tôi mạnh dạn đăng ký trồng thử nghiệm. Bước đầu, cây tỏi phù hợp với đồng đất địa phương, năng suất cao, người dân chúng tôi rất phấn khởi.
Được biết, vụ tỏi năm 2017 - 2018 cho thu hoạch đúng thời điểm, năng suất, chất lượng tốt, giá bán cao nên mang lại lợi nhuận cao.
Ông Sí Trung Kiên, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bát Xát cho biết, cây tỏi trồng thử nghiệm ở Bát Xát cho năng suất, chất lượng rất tốt, đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm. Mỗi ha tỏi có năng suất khoảng 18 - 20 tấn củ, với giá bán trung bình 11 - 13 nghìn đồng/kg thì trừ chi phí, người dân thu lãi 50 - 80 triệu đồng/ha. Việc trồng thử nghiệm thành công giúp ngành nông nghiệp và người dân tự tin hơn trong việc mở rộng diện tích trong những vụ tiếp theo.
Thất bại khi mở rộng diện tích
Nhận thấy cây tỏi mang lại lợi nhuận cao hơn rất nhiều so với các cây trồng truyền thống như ngô, khoai, sắn nên vụ tỏi năm 2018 - 2019, ngành nông nghiệp và người dân huyện Bát Xát đã mở rộng diện tích trồng tỏi lên 50 ha.
Sàng Ma Sáo là xã trồng nhiều tỏi nhất của huyện Bát Xát với 20 ha, tiếp theo là xã Mường Hum 11 ha, Nậm Pung 9 ha, Trịnh Tường 7 ha, Quang Kim 3 ha. Đơn vị liên kết sản xuất với người dân là Công ty TNHH Một thành viên Thiên Hưng hỗ trợ và bao tiêu sản phẩm.
Cây tỏi bị ảnh hưởng do thời tiết và sâu bệnh khiến năng suất giảm đáng kể.
Theo đó, doanh nghiệp này ứng trước các loại phân bón chuyên dụng để trồng tỏi, hỗ trợ cước vận chuyển giống và phân bón đến khu vực trồng tỏi; tiền mua phân bón sẽ khấu trừ vào giá trị sản phẩm sau khi thu hoạch…
Nhưng không hiểu sao, vẫn đồng đất ấy, năm nay cây tỏi lại không phát triển và đạt năng suất, chất lượng như mong đợi. Diện tích phát triển tốt nhất như ở xã Trịnh Tường năng suất cũng chỉ đạt 11 - 12 tấn củ/ha, còn lại hầu hết chỉ đạt 7 - 8 tấn củ/ha, thậm chí có nơi không được thu hoạch. Ước tính bình quân mỗi ha tỏi năm nay, người dân lỗ khoảng 20 triệu đồng.
Ông Tẩn Kin Chỉn (thôn Ky Quan San, xã Mường Hum) cho hay: Năm nay mất mùa tỏi rồi, người dân chúng tôi rất lo lắng, không biết những năm sau có nên trồng cây tỏi nữa hay không. Nhà tôi trồng 0,3 ha tỏi, chi phí thuê nhân công, mua phân bón… là 18 triệu đồng nhưng thu hoạch bán chưa được 5 triệu đồng. Nông dân chúng tôi đang mất niềm tin vào cây tỏi, nếu tiếp tục trồng có thể sẽ thêm một vụ tỏi thất bại, nguy cơ tái nghèo là rất lớn.
Được biết, theo hợp đồng ký kết thì Công ty TNHH MTV Thiên Hưng thu mua tỏi của người dân với giá 11 nghìn đồng/kg, nhưng hiện nay đang mua với giá 15 nghìn đồng/kg nhằm giúp người dân bớt thua lỗ.
“Thời gian đầu mới trồng, cây tỏi vẫn sinh trưởng, phát triển rất tốt, thậm chí cây còn đẹp hơn lần trồng thử nghiệm trước đó khiến ngành nông nghiệp huyện và người dân hy vọng vào một vụ tỏi thắng lợi. Tuy nhiên, sau khi trồng khoảng 30 ngày, cây tỏi trồng ở khu vực 2 xã Sàng Ma Sáo, Mường Hum xuất hiện cùng lúc 3 loại bệnh (tuyến trùng, sương mai và khô đầu lá) và vào thời điểm Tết Nguyên đán năm 2019, ở Bát Xát xuất hiện gió Lào nóng và khô khiến cây tỏi héo lá, không thể phân hóa mầm hoa và hình thành củ nên năng suất giảm nhiều so với vụ trước. Chúng tôi đang đàm phán với đơn vị thu mua nâng giá bán củ tỏi hơn nữa nhằm giảm bớt thiệt hại cho nông dân” - ông Sí Xuân Kiên, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bát Xát cho biết thêm.
