Chợ Lâm Hóa là phiên chợ lớn nhất của xã Vũ Lâm, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình. Mỗi tuần chợ họp vào thứ 2, thứ 4, thứ 6 và chủ nhật, phục vụ người dân trong xã và các vùng lân cận như xóm Mạc, xóm Khang (xã Tân Mỹ). Nơi đây bán các mặt hàng tạp hóa, nhu yếu phẩm, các loại côn trùng như tằm lá sắn, châu chấu… và đặc biệt là thu‌ốc là‌o.

Sáng sớm, chợ bắt đầu họp nhưng những người phụ nữ lớn tuổi đi chợ chưa vội mua hàng hóa. Nơi đầu tiên họ ghé vào là hàng thu‌ốc là‌o để hút vài mùi (điếu) cho đỡ thèm sau quãng đường đi bộ vài cây số tới chợ.

Bà Chung (57 tuổi, xóm Đạn, xã Vũ Lâm) cho biết tục hút thu‌ốc là‌o của phụ nữ nơi đây có từ rất lâu. “Ngày nhỏ đi chăn trâu bò trên đồi núi thì buồn và đói lắm, chẳng có gì ăn nên đem thu‌ốc là‌o ra hút. Mới hút cũng say rồi ho sặc sụa, giờ thì nghiện rồi không có thuốc chua miệng lắm”, người phụ nữ nói rồi cầm cây điếu làm bằng nứa rít liền mấy hơi thuốc.

“Người yếu thì hút một mùi đã say, còn người khỏe thì hút hai, ba mùi chẳng sao”, bà Chung nói và cho biết thêm, dẫu biết tác hại của hút thuốc nhưng không bỏ được vì đã trót nghiện thuốc trên 30 năm.

Chợ Lâm Hóa thường có ba đến bốn hàng bán thu‌ốc là‌o. Hàng nào cũng có một nhóm phụ nữ vây quanh. Theo tục lệ, trong nhóm ngồi hút thuốc, ai ít tuổi hơn phải ve thuốc cho vào điếu rồi châm đóm mời người lớn tuổi hút trước. Cả nhóm hút chung một mùi theo vòng tròn cho đến khi hết thuốc mới ve mùi mới. Vừa hút thuốc, những người phụ nữ vừa nói chuyện phim ảnh trên tivi hoặc hỏi han cuộc sống của nhau.

“Vợ chồng mình và con gái đều hút thuốc. Mỗi tháng mất khoảng 300 nghìn mua thu‌ốc là‌o về hút đấy”, người phụ nữ trung tuổi phả làn khói trắng từ trong miệng ra rồi nói.

Phụ nữ Mường hút thu‌ốc là‌o. Ảnh: Phương Vy.

Bà Cánh (70 tuổi) bán thu‌ốc là‌o ở chợ Lâm Hóa đã hơn 20 năm. Khách hàng của bà ngần ấy năm cũng chỉ có những người phụ nữ Mường nghèo khó, nhưng nghiện thuốc đến không bỏ được. Đèn, đóm và điếu được chủ cửa hàng bày sẵn để khách thử thuốc.

“thu‌ốc là‌o ở đây thường có ba loại: Tiên Lãng (Hải Phòng), Khánh Vân (Vĩnh Phúc) và một ít từ Thanh Hóa ra. Dù chung giá tiền là 15.000 một lạng nhưng thuốc có loại nặng, nhẹ, êm hoặc sốc khác nhau nên người mua cứ hút thử xong mới mua hàng”, bà Cánh nói.

Ông Bùi Công Thành – Chủ tịch UBND xã Vũ Lâm cho biết, xã có gần 1.000 hộ dân với khoảng 4.000 khẩu. 70% dân số ở đây là người Mường, cuộc sống bà con còn nhiều khó khăn.

"Trước kia con gái 13 – 14 tuổi đều biết hút thuốc, nhưng giờ chỉ có phụ nữ trung niên, người già vì họ hút mấy chục năm rồi giờ không bỏ được”, ông Thành nói.