Lịch sử thị trấn pháo đài
Theo UNESCO, thị trấn pháo đài Palmanova là một trong những ví dụ quan trọng và được bảo tồn rất tốt của kiến trúc quân sự cuối thời Phục hưng. Sự ra đời của pháo đài thể hiện “lý tưởng của một điều không tưởng”, mong muốn có một thiết kế hoàn hảo.
Pháo đài được xây dựng bởi Cộng hòa Venice vào năm 1593, được thiết kế như một kiểu định cư mới mang tính cách mạng, có thể chống lại được những kẻ thù lâu đời. Người ta xây dựng pháo đài là do vào thế kỷ XV, vùng Friuli dưới sự cai trị của người Venice thường xuyên phải chịu các cuộc tấn công của đế quốc Ottoman từ vùng Balkan. Pháo đài Gradisca, thành trì quan trọng nhất ở Friuli cho đến năm 1479 cùng các công trình phòng thủ của Venice đã lỗi thời, không đủ để đương đầu với kẻ thù...
Năm 1500, để đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng, chính quyền Venice đã cử Leonardo da Vinci đến Friuli và yêu cầu ông nghiên cứu các công trình phòng thủ trên sông Isonzo và ở Gradisca. Đặc biệt, năm 1500, cuộc xung đột giữa Venice và Áo bùng nổ, pháo đài Gradisca bị người Áo tiếp quản, kể từ đó ranh giới phía đông của Venice trên bờ biển không chỉ bị phơi bày trước sự nguy hiểm của các cuộc đột kích của người Ottoman mà còn trước các thiết kế bành trướng của đế chế Áo. Do đó, Venice đã quyết định xây dựng một pháo đài ở một vị trí đặc biệt mang tính chiến lược của vùng đồng bằng Friuli. Pháo đài ban đầu được gọi là Palma để kỷ niệm 22 năm chiến thắng của Venice trước quân Ottoman tại Lepanto. Một đội ngũ kỹ sư, chuyên gia luận thuyết và kiến trúc sư quân sự của Venice đã được cử đến để xây dựng pháo đài này.
Palmanova nằm dưới quyền cai trị của người Venice trong hơn 200 năm (1593-1797), cho đến khi bị Napoléon Bonaparte chinh phục. Napoléon đã cho xây thêm những tòa nhà quân sự và xây dựng bức tường để bảo vệ tòa thành. Không lâu sau đó, Palmanova chịu ảnh hưởng của nước Áo và cuối cùng được nhập vào Italia năm 1866. Nhưng, có một điều khá lạ là pháo đài lý tưởng này ít khi lọt vào tầm ngắm của những thế lực thù địch. Xuyên suốt chiều dài lịch sử, tòa thành này chỉ bị bao vây đúng 3 lần. Trong Thế chiến thứ I và Thế chiến thứ II, quân đội Italia sử dụng thị trấn làm cơ sở cho bệnh viện và việc lưu trữ dữ liệu.
Năm 1960, Palmanova được công nhận là Di tích Quốc gia. Năm 2017, nơi đây trở thành một phần của Di sản Thế giới được UNESCO công nhận. Năm 2018, địa danh này được công nhận là một trong những ngôi làng đẹp nhất ở Italia.
Các trận đánh lịch sử được tái hiện tại Palmanova để phục vụ du khách.
Kiến trúc “không tưởng”
Palmanova do kiến trúc sư quân sự Giulio Savorgnan thiết kế, được đánh giá là độc đáo không khác mấy so với trận đồ bát quái của phương Đông. Với cấu trúc ngôi sao 9 cánh, pháo đài được hình thành như một hệ thống phòng thủ không thể phá hủy với các thành lũy nhô ra để các điểm có thể bảo vệ lẫn nhau. Một con hào bao quanh thị trấn và ba cổng lớn được canh gác cho phép người ra vào. Palmanova được coi là thành trì lớn nhất châu Âu tại thời điểm đó, nó có 3 cổng thành: Udine, Aquileia và Cividale và 8 đường phố xuyên tâm. Chúng dẫn lối trực tiếp đến trung tâm thị trấn, nơi có quảng trường Piazza Grande. Tại trung tâm thị trấn còn có cung điện Provveditore.
Thoạt đầu, Palmanova bị xem là một điều không tưởng, vì mọi thứ tại đây đều hoàn hảo một cách khó tin. Thiết kế của pháo đài và các tòa nhà hoàn hảo đến từng góc cạnh. Các con đường được xây dựng cẩn thận và mỗi phần của thị trấn đều có một mục đích riêng. Những người sống tại đây sẽ được chia sẻ đất đai và trách nhiệm một cách thật công tâm. Tuy thị trấn pháo đài là một kiệt tác kiến trúc quân sự của Venice nhưng trớ trêu thay, chẳng ai muốn sống trong tòa thành này. Để khắc phục tình trạng ấy, năm 1622, chính phủ đã “giam lỏng” những người tù nhân và cho họ sở hữu tài sản trong Palmanova. Mặc nhiên, những người tù khổ sai này trở thành những cư dân đầu tiên của thị trấn. Palmanova được thiết kế cho 20.000 dân cư sinh sống nhưng nơi đây chưa bao giờ có được 6.000 dân, nên lúc nào cũng có vẻ thanh bình, yên ả.
Ngày nay, Palmanova là một địa điểm du lịch nổi tiếng. Nơi đây thường xuyên tổ chức nhiều hoạt động tái hiện lại lịch sử Palmanova, đặc biệt là các trận đánh thời Napoléon với sự tham gia của hàng trăm diễn viên, mang đến cho du khách cảm giác được sống lại không khí lịch sử.
