Đối với hàng trăm hành khách trên chuyến bay KL592 từ Nam Phi tới thủ đô Amsterdam, Hà Lan hôm 26/11, những gì họ phải trải qua có thể sẽ rất khác nếu họ trở về châu Âu sớm hơn một ngày.

Trước khi lên máy bay, họ phải chuẩn bị nhiều loại giấy tờ chứng minh bản thân đủ điều kiện di chuyển. Mỗi người có thể có những loại giấy tờ khác nhau, phụ thuộc vào điểm đến cuối cùng. Ví dụ, những người nối chuyến đến Mỹ phải xuất trình kết quả xét nghiệm âm tính, trong khi nhiều quốc gia không có yêu cầu này.

Tưởng như công đoạn khó khăn nhất đã trôi qua với những hành khách này. Tuy vậy, khi họ chợp mắt trên máy bay, tình hình dịch bệnh có những chuyển biến bất ngờ, kéo theo những thay đổi chóng mặt trong quy định phòng dịch.

Sự xuất hiện của biến chủng Omicron buộc các quốc gia tăng cường kiểm soát biên giới. Các hành khách trên chuyến bay KL592 phải ngồi chờ hàng giờ trên máy bay, trước khi di chuyển đến nơi chờ kết quả xét nghiệm trong mệt mỏi. Tệ hơn nữa, họ sớm phát hiện nhiều người trên cùng chuyến bay dương tính với biến chủng mới.

Nguy cơ lây nhiễm

“Chúng tôi bị đưa vào cùng một phòng”, ông Jan Mezek, một hành khách trên chuyến bay KL592 có dự định nối chuyến đến thủ đô Prague, Cộng hòa Czech, hồi tưởng. “Virus đang lan truyền xung quanh chúng tôi”.

Theo giới chức y tế Hà Lan, có tổng cộng 14 ca mắc biến chủng Omicron trên hai chuyến bay từ Nam Phi đến Amsterdam hôm 26/11, bao gồm chuyến bay của ông Mezek. Số người dương tính với Covid-19 nói chung lên tới hơn 60 trường hợp, theo New York Times.

Theo giáo sư Fabrizio Pregliasco, nhà virus học hàng đầu của Italy, toàn bộ hành khách cần được cách ly và theo dõi chặt chẽ từ 7 đến 10 ngày. Họ có thể mắc virus trên chuyến bay, nhưng chưa có kết quả âm tính khi xét nghiệm tại sân bay Amsterdam.

“Nếu biến chủng mới thực sự dễ lây lan, chuyến bay giống như một quả bom nổ chậm vậy”, ông Pregliasco nói.

Italy có lẽ là quốc gia hiểu rõ nhất về nguy cơ kể trên. Hôm 27/11, giới chức Italy công bố ca mắc biến chủng Omicron đầu tiên của nước này là một doanh nhân trở về từ Mozambique từ ngày 11/11.

Tuân thủ quy định về nhập cảnh của Italy, người đàn ông này có kết quả xét nghiệm âm tính trước khi lên máy bay. Do di chuyển vì lý do công việc, ông không phải tự cách ly khi trở về. Chỉ khi đi xét nghiệm để quay trở lại Mozambique, ông mới phát hiện bản thân mắc Covid-19. Giờ đây, cả gia đình ông đã có kết quả xét nghiệm dương tính.

Hôm 30/11, hãng hàng không KLM - đơn vị vận hành hai chuyến bay từ Nam Phi tới Amsterdam hôm 26/11 - gửi lời xin lỗi tới hành khách. Tuy vậy, người phát ngôn của KLM Marjan Rozemeijer cho biết biến chủng mới đã khiến hãng hàng không này bất ngờ.

“Chính phủ Hà Lan yêu cầu chúng tôi đỗ máy bay ở địa điểm chỉ định để toàn bộ hành khác được xét nghiệm”, bà nói.

Sau khi buộc những người có kết quả xét nghiệm dương tính cách ly, giới chức Hà Lan cho phép những người còn lại về nhà hoặc tiếp tục bay nối chuyến.

Cơ quan dịch vụ Y tế Công cộng Hà Lan, đơn vị tiến hành lấy mẫu xét nghiệm, tuyên bố họ “không thấy vấn đề gì” với việc để những người có kết quả xét nghiệm âm tính tiếp tục hành trình.

“Không có lý do gì để hạn chế mọi người di chuyển, nếu họ có kết quả xét nghiệm âm tính”, ông Willem van den Oetelaar, người phát ngôn của Cơ quan dịch vụ Y tế Công cộng Hà Lan, nói.

Khách sạn gần sân bay Amsterdam được sử dụng để cách ly những người mắc Covid-19 trở về từ Nam Phi. Ảnh: New York Times.

Ông khẳng định cơ quan này làm theo hướng dẫn của Bộ Y tế Hà Lan. “Chúng tôi không biết họ sẽ đi đâu. Cũng không có lý do gì khiến chúng tôi cần biết điều này”, ông Van den Oetelaar khẳng định.

Phản ứng trước tuyên bố của ông Van den Oetelaar, Bộ Y tế Hà Lan khẳng định những người có kết quả xét nghiệm âm tính cũng cần được cách ly. Đa số người trên hai chuyến bay không đeo khẩu trang. Phi hành đoàn cũng không nhắc nhở hành khách thực hiện quy định này.

Sự thiếu thống nhất giữa các quốc gia

Không chỉ phơi bày sự không đồng nhất đối với việc thực thi biện pháp chống dịch trong từng quốc gia, biến chủng Omicron còn cho thấy sự bất cập ở quy mô toàn cầu.

Trong những tháng qua, nhiều quốc gia từng bước nới lỏng các hạn chế di chuyển được áp đặt từ khi dịch bùng phát, giúp nhiều gia đình có thể đoàn tụ sau bao tháng ngày xa cách.

Tuy vậy, ngoài yêu cầu tiêm đủ hai mũi vaccine đối với hành khách, quy định về xét nghiệm, cách ly và giấy tờ cần thiết của mỗi quốc gia là khác nhau. Thậm chí, nhiều hãng hàng không đặt ra yêu cầu xét nghiệm của riêng mình.

“Quy định với hành khách thường được xác định bởi đích đến cuối cùng của họ”, giáo sư Karen A. Grepin tại Đại học Hong Kong, người đang nghiên cứu về các quy tắc di chuyển trong đại dịch, nhận định. Do đó, hai người ngồi cạnh nhau trên máy bay có thể tuân thủ những quy định khác nhau về xét nghiệm.

Gánh nặng kiểm tra giấy tờ của hành khách được đặt trên vai nhân viên sân bay. Họ phải ghi nhớ hàng chục quy định khác nhau của từng quốc gia để hoàn thành công việc.

Ngay từ trước đại dịch, đây đã là một công việc căng thẳng, có nhiều nguy cơ xung đột với hành khách. Các quy tắc chống dịch khiến tình trạng này tồi tệ hơn. Một nhân viên sân bay miêu tả bản thân dường như phải làm thêm công việc của một lính biên phòng, kiêm thanh tra y tế, kiêm tư vấn dịch vụ.

Nhân viên sân bay phải đảm nhận thêm nhiều công việc khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Ảnh: Chicago Tribune.

Tuy vậy, tình hình còn có thể trở nên tồi tệ hơn khi biến chủng Omicron xuất hiện. Mỹ và các nước châu Âu đã ban hành lệnh cấm các chuyến bay từ miền Nam châu Phi. Israel và Morocco tuyên bố đóng cửa biên giới, trong khi Australia và Nhật Bản hoãn kế hoạch mở cửa.

Về phần mình, giới chức y tế Hà Lan đang tích cực liên hệ với những hành khách trên các chuyến bay về từ Nam Phi. Những người này được khuyến cáo tự cách ly tại nhà và thông báo cho cơ quan y tế địa phương.

Ông Mezek nhận được một cuộc gọi và một email từ Hà Lan hôm 27/11. Nội dung email khuyến cáo ông không di chuyển và xét nghiệm sau khi hạ cánh tại Amsterdam 5 ngày.

“Dù hiện tại có thể ông không có triệu chứng, vẫn có khả năng ông đã bị nhiễm bệnh”, email viết. Ông Mezek cũng nhận được một cuộc gọi của giới chức y tế Czech để đảm bảo ông vẫn đang cách ly và không mắc bệnh.

Tuy vậy, nếu về sớm một ngày, trước khi Cộng hòa Czech thắt chặt kiểm soát, ông Mezek đã có thể về nhà với gia đình.

“Trong trường hợp đó, tôi đã không bị cách ly”, ông nói.